Asier Arizkorreta Hurtado: "Eskola-eremuko eraso matxistak ez dira behar bezala lantzen ari"
2024ko ekainaren 17a
Asier Arizkorreta Hurtadok (Donostia, 1992) "Eraso matxistak eskola barruan" izenburua duen ikastaroa emango du Iruñean, Nafarroako Gobernuaren babesarekin. Musikologian graduatua da eta gaur egun Emagin elkarteko formatzailea eta "Egingela" eskola-laborategiko partaidea. Berarekin elkartu gara.
"Eraso matxistak eskola barruan" du izena emango duzun ikastaroak. Zein da abiapuntua?
Gure ikastaroaren abiapuntua egiaztapen kezkagarri batetik jaiotzen da: eskola-eremuko eraso matxistak ez dira behar bezala lantzen ari.
Ikusi ahal izan dugunez, askotan, egoera horiek gainezka egiten diete hezkuntzako profesionalei, askotan ere, ez dute horiek eraginkortasunez maneiatzeko beharrezko tresnarik. Gainera, kasu batzuetan, instituzioaren funtzionamenduak berak ez du laguntzen aurrerapausoak ematen.
Gure ustez, eraso matxistei ekitea erronka konplexua da, eta hainbat faktore biltzen ditu. Ez dago irtenbide bakar edo perfektu bat, baina gure ekintzak gidatuko dituzten printzipio argiak ezartzearen garrantzian sendo sinesten dugu. Printzipio horiek justizian eta ikuspegi feministan oinarritu behar dira, esku-hartze guztiak errespetuzkoak eta bidezkoak izango direla ziurtatuz.
Gure ikastaroa hezkuntza-komunitatearen prestakuntzan zentratzen da, eraso matxisten aurrean modu proaktibo eta eraginkorrean jardun ahal izan dezan. Elkarrizketarako eta hausnarketarako guneak sortzea proposatzen dugu, esperientziak partekatzeko eta estrategia kolektiboak garatzeko. Gainera, eskola-ingurunean nahiz eskolatik kanpo laguntza-sareak eraikitzearen garrantzia azpimarratzen dugu, tartean dauden eragile guztien lankidetza eta konpromisoa sustatuz.
Helburua ez da soilik gertakarien aurrean erreakzionatzea, baita horiek prebenitzea ere, hezkuntzaren eta sentsibilizazioaren bidez. Ikastetxeak guztiontzako leku seguru eta errespetuzkoak izatea nahi dugu, genero-berdintasuna sustatzeko eta indarkeria matxista mota oro desagerrarazteko. Etengabeko ikaskuntza- eta egokitzapen-prozesua da, baina ziur gaude, elkarrekin lan eginez, aldaketa esanguratsua lor dezakegula.
Zer landuko da eta nola?
Ikastaroan arazo honi eraginkortasunez aurre egiteko funtsezko hainbat helburu izango ditugu. Helburu nagusietako bat eskola-komunitatean gertatzen diren eraso matxistak identifikatzen ikastea da, eraso sotilenetatik hasita agerikoenetaraino. Gainera, trebetasunak garatuko ditugu adingabe erasotzaileekin erantzukizunak hartzeko prozesuak aurrera eramateko, haien portaeran aldaketa positiboa eta kontzientea sustatuz. Erasoak gertatu aurretik, bitartean eta ondoren behar bezala nola kudeatu ere aztertuko dugu, erantzun integrala ziurtatuz. Azkenik, justizia eraldatzailean oinarritutako tresnak landuko ditugu. Ikuspegi horrek jokabideak eta harremanak eraldatzea ere bilatzen du etorkizuneko erasoak prebenitzeko.
Hezkuntza-sistemak eraso horiei erantzutean dituen erronka nagusiak eztabaidatuko ditugu, eta justizia mota desberdinak aztertuko ditugu, zigortzailea, berriztatzailea eta eraldatzailea barne, bakoitzak eskaintzen dituen tresnekin batera. Erasoetan sortutako gatazkak kudeatzeko lehentasunak eta gakoak ezarriko ditugu, eta hezkuntza-komunitateko kideen rolak eta erantzukizunak zehaztuko ditugu. Era berean, intentsitate desberdineko erasoen adibideak landuko ditugu, inplikatutako dinamikak hobeto ulertzeko, eta etorkizuneko premiei eta kudeaketa eraginkorrerako garatu behar ditugun tresnei buruz hausnartuko dugu.
Ikastaroaren metodologia parte-hartzailea eta dinamikoa izango da, parte-hartzaileen arteko elkarrekintza eta ideien trukea sustatuko duten aurrez aurreko saioekin. Gogoeta eta eztabaida sustatzeko diseinatutako hainbat jarduera proposatuko dira, banaka zein talde txikitan, bertaratutakoen kopuruaren arabera egokituta. Jarduera horietan eztabaidak, kasuen azterketak eta talde-dinamikak sartuko dira, eta horien ondorio nagusiak talde orokorrean partekatuko dira. Gainera, edukiak parte-hartzaileen interes eta beharretara egokituko dira, oinarrizko gaiekin hasiz eta ikastaroaren garapenaren arabera zabalduz. Gure helburua ez da soilik ezagutza eta tresna praktikoak ematea, baita espazio seguru eta kolaboratzaile bat sortzea ere, non hezkuntza-komunitatea elkartu ahal izango den eskola-ingurunean eraso matxistei aurre egiteko eta horiei aurrea hartzeko.
Hezkidetza-programak garatu dituzu LH, DBH eta Batxilergorako baina, zer da hezkidetza? Zertan dautza programa horiek?
Hezkidetza genero desberdinen arteko errespetua ikuspuntu feminista batetik sustatzea helburu duen hezkuntza-ikuspegia da. Genero-estereotipoei aurre egiten dieten eta bizitzako eremu guztietan inpaktua eduki dezaketen jarduerak eta programak diseinatu eta burutzean datza.
Askotan, edo ahal dugun guztietan, pedagogia feminista hori modu mistoan zein ez-mistoan lantzen saiatzen gara. Formatu horrek aukera ematen digu gai zehatzagoetan sakontzeko, hala nola autodefentsa feministan edo pribilegioen eta maskulinitatearen lanketan.
Bestalde, saio ez-mistoetan, eremu segurua eta genero-presiorik gabea eskaintzen da, ikasleek beren genero-identitatea modu pertsonalizatuagoan eta genero-rol tradizionalik gabe esplora dezaten. Horri esker, introspekzio eta hausnarketa handiagoa egin daiteke genero-arauei eta arau horiek eguneroko bizitzan duten eraginari buruz, eta halakoak ekiditeko tresnak sortu.
Nola ikusten duzu gaur egungo egoera ikaskuntzan?
Uste dut aspalditik gertatzen ari direla gazteei hainbat modutan eragiten dieten gizarte-aldaketa handiak. Bizi-legea da hori, baina ikusten dut hezkuntza-komunitateak ez duela jakin, ezin izan duela edo ez duela nahi izan egokitu eta egunean jarri gai horietan. Sare sozialei, kontzientziazio feministari edo gazteen artean bizitzako edozein arlotan sortzen diren behar berriei buruz izan diren paradigma-aldaketez ari naiz. Ikaslearentzat hezkuntza ingurune eguneratu eta erreala ez eskaintzeak eragiten du ikasleak eskola-sistemaren aurka talka egitea egunero, eta ulergarria da. Era berean, uste dut irakasleak gainezka daudela, belaunaldi bakoitzak erronka berriak dakartzala berekin, hala nola sakelakoen kudeaketa, patioaren erabilera eta banaketa, identitate disidenteek eskolen proposamen binarista eta heterosexualarekin dakarren problematika, eta abar. Hala ere, uste dut, era berean, gogoeta egin behar dutela haien eginkizunari, erantzukizunari eta "edukia ematetik" haratago planteatu behar diren lehentasunei buruz.
Irakasle askok, batez ere gizonek, azken urteotan gazteen artean entzuten ari diren jarrera antifeministen aurrean duten jarrerak ere kezkatzen nau.
Eskolak ez dira, oraindik ere, identitate eta sexu-orientazio guztietarako gune segurua, ezta pertsona arrazializatuentzat edo dibertsitate funtzionala dutenentzat ere. Hori horrela izatearen erantzukizuna komunitate osoarena da, inork ez du sentitzen zerbait egin dezakeenik edo zerbait egin behar duenik bere lanpostutik, seme-alabetatik edo egunerokotasunetik haratago.
Nire ustez, gizartean egon daitezkeen botere-harreman guztiak islatzen dira eskolan eta, ondorioz, oso leku zaila da mundu guztiarentzat, baina batzuentzat besteentzat baino gehiago. Zigorrak, mendekuak, gorrotoak eta beldurra dira nire ustez ikastetxeetan gehien agertzen diren emozioak.
Horregatik uste dut lan asko dagoela egiteko eta jada ez duela balio ikasleei tailerrak ematearekin, baizik eta familiek, irakasleek eta eskola-komunitateko langileek erantzukizuna sentitu beharko luketela eta horren arabera jokatu beharko luketela mundu guztiarentzat eskola hobeak sortzeko, eta mundu guztiarentzat diodanean botere-harremanik ez egoteaz ari naiz, ezein norabidetan eta aniztasuna errespetatuz.
Uste dut pedagogia feminista ez dela lehentasun bat gaur egun, eta hori egiten ditugun esku-hartzeen inpaktu mugatuetan ikusten da. Mundu guztiak egin nahi ditu tailerrak azaroaren 25aren eta martxoaren 8aren inguruan, eta beharrezkoa delako egingo ditugu, baina, areago, tailerrak ordu gutxiko saioak izaten dira, eta urtean behin egiten dira talde bakoitzarekin. Horrek esan nahi du eragin oso mugatua dutela gazteak kontzientziatzeko estrategia horretan. Esan dudan bezala, lehentasun kontua da, garrantzizko zerbait bezala planteatu den lekuetan prozesu ikusgarriak egin ahal izan ditugulako diot.
Emagin zentroan egiten duzu lan, zer egiten duzue?
Hasieran, Emagin ikerketa eta dokumentazio feministaren zentro gisa sortu zen, baita mugimendu feministatik zetozen hausnarketen gordailu gisa ere. Denboraren poderioz, ezagutza feminista kolektiboki sustatzea helburu duen bitarteko bat sortzeko norabidea hartu dugu. Gure lanak Euskal Herri feminista eraikitzeko funtsezko informazioa biltzea eskatzen du, baita garapen ideologikorako ezinbestekoak diren ikerketak bultzatzea eta eztabaida feministak sustatzea ere.
Azken urteotan, teoria feministen eta hausnarketa-guneen hazkunde nabarmenaren lekuko izan gara. Bai akademian, bai eremu herrikoi eta feministan, norabide horretan aurrera egiten duten proiektuak gauzatzen ari dira. Emagin aliantzak lotzen dituen elkarte bihurtzea nahi dugu, ezagutza feminista erabiliz herritarrei mesede egiteko eta, horrela, teoriaren eta praktikaren arteko arrakala ixteko.
Egunez egun, Emaginen papera sendotzen ahalegintzen gara. Orain arteko ibilbidea atsegina izan bada ere, etorkizunari begira gaude, eta gure lan-eremuak zabaldu nahi ditugu, gure sareak sendotu eta gure proiektua are gehiago zabaldu.
Hemen duzue egin diogun bideo-elkarrizketa ere:
